کسوفکسوف (به ضم کاف و سین)، به خورشیدگرفتگی اطلاق میشود. از احکام آن در باب صلات و نکاح سخن گفتهاند. ۱ - احکام کسوفاحکام کسوف در باب طهارت، صلات و نکاح آمده است. ۱.۱ - نماز آیاتخواندن نماز آیات هنگام کسوف واجب است. امام خمینی در تحریرالوسیله، دراینخصوص میفرماید: «(از جمله) سبب این نماز (آیات) گرفتن خورشید و ماه (است) ولو اینکه مقداری از آنها گرفته باشد.» و «ترسیدن شرط نیست و در مورد آنها بههرحال نماز آیات واجب است.» و «ظاهر آن است که معیار، صدق نام و عنوان گرفتگی است؛ اگرچه این گرفتگی به علت دو سبب متعارف آن، که حائل شدن زمین و ماه است نباشد، بنابراین گرفتن ماه و خورشید بهوسیله بعضی از ستارههای دیگر یا به علّت دیگری کافی است. البته اگر گرفتگی، بسیار کم باشد بهطوریکه چشمهای متعارف مردم آن را نبیند - اگرچه بعضی از چشمهای خارقالعاده یا بهواسطه ابزاری که (برای این کار) ساخته شده آن را ببینند - ظاهر آن است که چنین گرفتگی اثری ندارد (و سبب نماز آیات نمیشود) اگرچه این گرفتگی به جهت یکی از دو سبب متعارف آن باشد. و همچنین اگر گرفتگی آنها بهسرعت از بین برود، مانند آنکه در اثر عبور بعضی از سنگهای آسمانی از مقابل ماه و خورشید، چشم نور آنها را نبیند و این حالت سریعاً از بین برود، این گرفتگی تاثیری ندارد (و موجب نماز آیات نمیشود). » ۱.۱.۱ - وقت نمازِ گرفتگی ماه و خورشیدوقت ادای نماز گرفتگی ماه و خورشید از هنگام شروع گرفتگی تا زمان شروع در بازشدن آن است، و احتیاط ترک نشود که قبل از آنکه شروع به بازشدن نماید، به انجام نماز بشتابد، و اگر از آنوقت تاخیرانداخت، نباید آن را به نیّت ادا و قضا به جا آورد، بلکه باید نماز را با نیّت تقرب، بدون قیدی (قضا یا ادا) بخواند.» ۱.۱.۲ - قضای نمازِ گرفتگی ماه یا خورشیدکسی که علم به گرفتن ماه یا خورشید پیدا نکند تا آنکه بهکلی گرفتگی برطرف شود، درصورتیکه تمام قرص نگرفته باشد، قضا (نماز آیات) بر او واجب نیست. اما اگر به گرفتگی علم پیدا کند و نماز را نخواند - ولو اینکه از روی فراموشی باشد - یا آنکه تمام قرص گرفته باشد، قضا واجب است. ۱.۱.۳ - کسانی که نماز آیات بر آنان واجب استاین نماز بر هر مکلّفی واجب است، و بنابر اقوی از زن حایض و نفساء، ساقط است، بنابراین قضای نماز آیاتی که وقت داشته باشد (مثل خسوف و کسوف) بر آنها واجب نیست و ادای نماز آیات غیر آن (مثل صیحه آسمانی) بر آنان واجب نیست و این حکم در مورد حیض و نفاسی است که تمام مدت وقوع اسباب نماز آیات را فراگیرد. ۱.۱.۴ - راههای اثبات وقوع آیاتوقوع چیزی که نماز آیات برای آن واجب است و همچنین زمان آن و مقدار آن، با یقین (خود انسان) و شهادت دو عادل، بلکه بنابر احتیاط (واجب)، با شهادت یک نفر عادل و با خبردادن منجّمی هم که به راستگوییاش اطمینان هست، بنابر احتیاط (واجب) اگر اقوی نباشد ثابت میشود. ۱.۱.۵ - خبر افراد غیر عادلاگر عدّهای که عادل نیستند، بگویند که ماه یا خورشید گرفته و شخص به راست گفتن آنها علم پیدا نکند و پس از گذشتن وقت، معلوم شود که راست گفتهاند، ظاهر این است که این حالت نیز ملحق به ندانستن است، بنابراین درصورتیکه تمام قرص نگرفته باشد، قضای نماز آیات بر او واجب نیست. و همچنین است اگر دو نفر شهادت دهند و عدالت آنها معلوم نباشد و بعد از گذشت وقت، عدالت آنها ثابت شود (که در این صورت هم، مانند آن است که به اصل گرفتگی جاهل باشد)، لکن احتیاط آن است که مخصوصاً در صورت دوم، قضا نماید، بلکه در صورت دوم، احتیاط ترک نشود. ۱.۲ - دیگر احکاماز جمله غسلهای مستحبی، غسل «بهخاطر کوتاهی کردن در ادای نماز خسوف و کسوف (ماه یا خورشید گرفتن) است. (پس) درصورتیکه تمام قرص ماه و خورشید گرفته باشد مستحب است در وقت قضای آنها غسل نماید، بلکه سزاوار نیست در آن احتیاط ترک شود.» [۱۰]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۰۵، کتاب الطهارة، القول فی الاغسال المندوبة، اما الفعلیة، ثانیهما.
آمیزش در شبی كه در آن خسوف و نيز در روزی كه در آن كسوف (خورشيد گرفتگى) رخ داده مکروه است. هنگام كسوف يا خسوف اگر ابر، خورشيد يا ماه را بپوشاند، نماز آيات ساقط نمىشود. ۲ - پانویس۳ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام؛ ج۳، ص۴۵۷. • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام؛ ج۱، ص۲۲۹. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ردههای این صفحه : دیدگاه های فقهی امام خمینی
|